Wordt gezocht: secularisering van de markt

In niets minder dan een revolutie binnen de economie schuilt de oplossing voor de crisis. Tenminste, als we professor Jean-Philippe Bouchaud mogen geloven. In het oktobernummer van Nature roept hij in het artikel ‘Economics needs a scientific revolution’ economen op dringend te stoppen met dromen. Hun gratuite geloof in axioma’s en modellen die nooit echt getest werden, zo stelt hij, heeft ernstige gevolgen. Getuige de huidige financiële crisis.

Economie steunt op veronderstellingen die tot axioma’s vergroeid zijn. ‘De markt is vergoddelijkt’, stelt Bouchaud met een uitspraak van econoom Robert Nelson. Een van de dogma’s der economen, aldus Bouchaud, is de onzichtbare hand. Het geloof wil dat wie handelt in de economie altijd doet wat het beste is voor de maatschappij, een zogenaamd logisch gevolg van het feit dat die persoon zijn eigen profijt najaagt (een ander dogma).

Dit soort axioma’s, die op geen enkel moment wetenschappelijk onderbouwd zijn, leggen keer op keer de basis voor economische chaos. De wereldwijde crisis waar we momenteel in verzeild geraakt zijn, heeft als oorzaak het rotsvaste geloof van economen dat een globale crisis onmogelijk was, zo beweert Bouchaud. In de modellen die gebruikt zijn om bepaalde financiële producten aan te prijzen, werd ervan uitgegaan dat verschillende leners niet op hetzelfde moment zouden falen om hun leningen af te betalen. Kleine misrekening.

Economie kan volgens Bouchaud veel leren van de wetenschappelijkheid van fysica. Hij gelooft zelfs dat sommige modellen uit de fysica mits aanpassing toepasbaar zijn op economie. Een voorbeeld daarvan is de theorie van de complexiteit, die stelt dat een optimaal systeem uit balans kan worden gebracht door een kleine verandering in de omgeving.

Maar meer nog dan ideeën over te nemen van de wetenschappen, moet de economie haar eigen tools ontwikkelen, vindt Bouchaud. Die moeten uitgaan van pragmatiek en realiteitszin en het idealisme en blind geloof die nu de scepter zwaaien schuwen.

Met zijn stuk is Bouchaud een frisse wind in het debat rond de oplossingen van de economische crisis. Tegelijkertijd fysicaprofessor en hoofd van het onderzoek naar Capital Fund Management heeft hij zichzelf niet te diep in een bepaald vak ingegraven. Dat geeft hem de nodige afstand om een heldere analyse te maken die doordringt tot de kern van de zaak: het in vraag stellen van het theoretisch kader rond economie dat als vanzelfsprekend wordt beschouwd.

Binnen alle debatten over regulering door de staat of door internationale instellingen, pleit Bouchaud voor een regulering van de economische modellen. Het is de theorievorming over economie waar in eerste instantie moet worden ingegrepen. Met deze oproep raakt hij aan de vergoddelijking van de markt en pleit voor een financiële secularisering. Het werd zowat tijd.

Tot op vandaag prijkt op elk vers gedrukt dollarbiljet de tekst ‘In God we Trust’. De vrije markt waar economen op lijken te kicken is als in handen van God. Met zijn allen bidden ze dat het goed komt, erop vertrouwend dat het systeem zichzelf in een natuurlijk evenwicht zal houden.

Wanneer de feiten dat tegenspreken, worden ze netjes genegeerd. Zelfs de meest basiswetenschappelijke houding, die van het leren uit een proces van trial and error, kan niet worden opgebracht. Anders waren de lessen uit vorige crises wel geleerd. Anders was de crisis van vandaag nooit zo groot geweest.

Bidden en geloven moeten zonder talmen worden vervangen door weten en handelen, door denken en sturen. Op de dagen dat God wat anders aan zijn grijze hoofd heeft dan het bijsturen van de koersen en het terugbetalen van onze achterstallige leningen, kunnen wij mensen dan terugvallen op onze wetenschappelijke vergaarde economische kennis. En daarnaar handelen.