'The perils of incrementalism'

Bespreking van het artikel 'The perils of incrementalism', The Economist, 29 november 2008.



De huidige financiële situatie is ernstig, en begon anderhalf jaar geleden met de beslaglegging op de kredietmarkt, en is nu een kwaal geworden met echte economische symptomen. De VS, Groot-Brittannië, de euro-zone en Japan zitten reeds in een erge recessie, volgens sommigen zelfs de ergste sinds de Grote Depressie van de jaren 1930. Het artikel concentreert zich voornamelijk op de Amerikaanse situatie, en heeft het nergens over de schuld van het neo-liberalisme of het veranderen van het huidige economische systeem. De auteur reikt enkel een paar maatregelen aan die de huidige crisis moeten helpen te boven komen.



De Amerikaanse consumenten kunnen niet lenen, hebben angst om hun job te verliezen en moeten besparen op kosten, net zoals bedrijven. In Duitsland zit het vertrouwen in de zakenwereld op een dieptepunt in 15 jaar. Maar ook opkomende economieën lijden onder de crisis, de prijs van grondstoffen daalt en kapitaal ontvlucht het land sneller dan ten tijde van vorige crises ter plaatse, een decennium geleden. Deze toestand leidt tot een bedreiging van de vitale functies van de wereldeconomie, en de beleidsmakers werken dus overtime om tot oplossingen te komen. Zo werd bijvorbeeld de rentevoet dramatisch verlaagd in een aantal landen (in Groot-Brittannië is de rente het laagste in 50 jaar!), en er zijn al miljarden in banken en financiële markten gepompt. Desondanks is er nog niet echt verbetering gekomen, omdat sommige traditionele remedies (zoals een losser monetair beleid) verzwakt zijn door de 'credit crunch'. De maatregelen die nu reeds getroffen zijn, zijn uiteindelijk allemaal te timide, aldus de auteur. Om de wereldeconomie er terug bovenop te helpen is er veel meer nodig dan wat we tot nu toe gezien hebben.



Dat wil zeggen dat er meer inspanningen moeten komen in de drie traditionele beleidssectoren: banken ondersteunen, een grotere fiscale stimulus voorzien en het rentetarief verlagen. Maar ook meer onorthodoxe middelen kunnen gebruikt worden, zoals rechtstreeks interveniëren in de kredietmarkt door activa op te kopen. In het uiterste geval kan dit leiden tot een reflatie van de economie, door geld te printen om budgettekorten op te vangen. Een dergelijke maatregel werkt natuurlijk het risico op inflatie in de hand, de auteur begeeft zich dan ook op glad ijs met deze bewering, maar is zich daar wel degelijk van bewust. Gelukkig zijn we nog niet zo ver. Het eerste wat beleidsmakers immers doen, is het rentetarief verlagen. In rijke economieën, met name in Groot-Brittannië en de eurozone, hebben centrale banken nog genoeg ruimte om dit te doen, maar zolang banken afkerig staan tegenover lenen, zal dit geen wonderen verrichten. Daarom moeten we ons meer concentreren op de banken zelf. De auteur wijst in dit geval op het gevaar van 'giftige activa' die op de bank blijven staan, dwz geld dat zo vaak is geleend dat het uiteindelijk niet meer duidelijk is wie wie moet betalen, en op het einde is de bank er de dupe van. De auteur pleit ervoor dat de regering deze giftige activa opkoopt en op een aparte bank zet, zodat ze geen verder kwaad kunnen aanrichten. Directe interventie in de kredietmarkt is voor de hand liggend in de VS, dat meer dan andere landen afhankelijk is van niet-bankelijke financiëring, en waar het moeilijk is om rentetarief veel te verlagen. Op dit vlak is America's Federal Reserve al inventief geweest, door geld te printen om allerlei activa op te kopen. Zo was er recent nog een plan van 600 miljard dollar om hypotheken gewaarborgd door de overheid op te kopen en om de schulden te verlagen van door de Amerikaanse staat gesponsorde hypotheelreuzen. Daarnaast was er nog een plan van 200 miljard dollar om schulden van kredietkaarten, auto's en dergelijke op te kopen. Dit is allemaal uiteraard niet zonder risico, aangezien de kans op inflatie hierdoor aanzienlijk verhoogd wordt. De auteur gaat hier mijns inziens misschien dan ook iets te licht over.



De regering moet echter meer doen dan kapitaal injecteren en activa opkopen. Een stabieler banksysteem zal uiteindelijk wel het geld weer doen rollen, maar ondertussen zijn er andere opties. Het grootste deel van het plan van verkozen president Obama om de wereldeconomie wakker te schudden is fiscaal. Hoewel Obama voorlopig weigert om exacte cijfres te geven, spreken vooraanstaande Democraten van een fiscale boost van 500 à 700 miljard dollar. In Europa is er meer terughoudenheid op dit vlak, en dat is ergens ook logisch. Er is meer 'automatische stabilisering' dankzij de welvaartstaat, zoals werkloosheidsuitkeringen, om de economie draaiende te houden in tijden van recessie. Toch zijn er vanuit de Europese Commissie ook enkele voorzichtige stappen gezet in de richting van een fiscale stimulus. Het mag echter duidelijk wezen dat niet alle landen evenveel ruimte hebben voor een dergelijke fiscale stimulus, en op dit vlak schiet het artikel enigzins tekort naar mijn mening. Er is geen sprake van een verandering van het economische en financiële systeem, er is ook nauwelijks kritiek op. Het biedt slechts enkele maatregelen om de economie er weer bovenop te helpen, en om de koopkracht aan te zwengelen. Zij die hier niet de middelen of de ruimte voor hebben, blijven achter...