De terugkeer van Keynes

Bespreking van het wetenschappelijke artikel: ‘Keynes, capital mobility and the crisis of embedded liberalism’, Jonathan Kirshner, in Review of International Political Economy, 6, nr.3, herft 1999, pp.313-337.

Het is stilaan traditie geworden. Ongeveer elke paar jaar wordt de terugkeer van de ideeën van John Maynard Keynes voorspelt als blauwdruk van (toekomstig) economisch ingrijpen door overheden. Deze ooit zo populaire econoom mag een van de grondleggers van het na-oorlogse monetaire systeem genoemd worden. Vanaf de jaren 1970 werden zijn ideeën echter meer en meer verguisd als niet flexibel genoeg (1) (2). En toch, helemaal weggeweest is hij nooit. De wrange smaak van de ‘grote depressie’ van de jaren 1920 en 1930 is nooit compleet verdwenen. En Keynes zal altijd verbonden blijven met deze crisis, waartegen hij zijn ideeën neerpende. Maar er is sinds zijn tijd enorm veel veranderd aan de internationale monetaire aanpak. Veranderingen waar hij radicaal tegen zou zijn. That’s for sure.

Dat deze heimwee naar Keynes niets is van de laatste jaren, laat alvast Jonathan Kirshner zien in zijn artikel. Hij haalt de Aziatische crisis van 1997-1998 aan om de internationale markten van de jaren 1990 aan een Keynisiaanse interpretatie te onderwerpen. ‘There could be no more appropriate time to revisit Keynes’ (p. 313). Waar heb ik dat de laatste tijd nog gehoord? Oh ja, in The Financial Times bijvoorbeeld. Voor de FT staat het zelfs al vast dat Keynes in 2008 helemaal terug is.

“The sudden resurgence of Keynesian policy is a stunning reversal of the orthodoxy of the past several decades, which held that efforts to use fiscal policy to manage the economy and mitigate downturns were doomed to failure. Now only Germany remains publicly sceptical that fiscal stimulus will work.” (2)

Willem Buiter, laat op zijn blog Maverecon (zoals in een vorige post reeds vermeld) trouwens zien dat de Duitse aanpak de verkeerde is. Net zoals anderen Duisland waarschuwen (3). Het groei- en stabiliteitspact Europa heeft al goede diensten bewezen, maar vandaag zou het wel eens de verkeerde boodschap kunnen overbrengen, volgens Peter vanden Houte (4). De Duitse economie is in recessie beland, maar de regering van Angela Merkel heeft duidelijk niet veel zin om de nog maar pas gezond gemaakte overheidsfinanciën opnieuw te doen ontsporen.

Of de omslag van de andere landen en de bewondering voor Keynes terecht is? Aan Kirscher zal men het geen twee keer moeten vragen. In zijn wat wollige artikel staat het een en al bol van verwondering voor Keynes. Zijn abstract is trouwens hoogst misleidend. Hoewel Kirshner de Aziatische crisis belooft te interpreteren, komt wie empirische onderbouwing zoekt van een kale reis terug. Deze auteur presteert het in een 25 pagina’s lang artikel de Aziatische crisis van 1997-1998 als ‘duidelijk voorbeeld’ van Keynes’ theorie te presenteren, door welgeteld 5 keer naar Azië te verwijzen. De interpretatie die Kirshner belooft, houdt dan ook vooral de interpretatie van de ideeën van Keynes in. Deze ideeën krijgen een groot platform.

Kirshner laat de orthodoxe economen de eer dat ze juist zijn met betrekking tot de binnenlandse oorzaken van de Aziatische crisis. Hun grote fout is echter dat ze ‘vergeten’ dat deze crisis er maar kon zijn dankzij het internationale systeem dat eronder zit (p315). Hij staat hiermee stil aan een fenomeen dat ook wel eens het verschil tussen aanleiding en grondoorzaak genoemd wordt.

Terugkoppelend naar deze tijd zou men kunnen zeggen dat het niet is omdat ‘iedereen’ in de VS een huis kreeg, dat juist de financiële deregulatie niet de belangrijkste oorzaak van de huidige crisis kan zijn. Het verschil met de Aziatische crisis en de ‘grote depressie’ lijkt te zijn dat de overheid dit nu reeds doorheeft en op weg is sterk en vlug in te grijpen(5).

Of dit sterk ingrijpen genoeg gaat zijn om toekomstige crisissen te vermijden is wel de vraag. Het lijstje financiële crisissen van de laatste jaren dikt ondertussen maar aan. Even een overzicht misschien:

- 1982: Schuldencrisis derde wereld
- 1987: Crash Wallstreet
- 1994: Mexicaanse Pesocrisis
- 1997-1998: Aziatische crisis
- 1998: Russische crisis
- 2001: Argentijnse crisis
- 2007-2008: ‘Amerikaanse’ kredietcrisis

Ik zet bewust de Amerikaanse crisis tussen aanhalingsteken, want zeker dat de ergste gevolgen in de VS voelbaar zijn is nogal voorbarig. Volgens The Economist hebben Europese banken immers meer schade berokkend aangezien zij 1,40 euro uitleenden voor elke euro ze binnenkregen, terwijl de Amerikaanse banken ‘maar’ 96 dollarcent uitleenden voor elke dollar zij binnenkregen (6).

Over Keynes ideeën zelf en hoe die in de praktijk te brengen kunnen bibliotheken mee gevuld worden. Zijn belangrijkste principes om toekomstige crisissen te vermijden zijn in dit opzicht misschien het belangrijkst.

Keynesiaans denken houdt volgens Kirshner in dat naar een ‘Middelweg’ gezocht wordt tussen ‘laissez-faire’- markten waar kapitaalstromen quasi niet gecontroleerd worden en overgereguleerde markten waar kapitaalstromen te zeer beperkt worden en economieën op zichzelf aangewezen zijn. Op internationaal financieel vlak staat het garant voor een restrictief financieel beleid, met name liefst kapitaalcontrole, zo vast mogelijke wisselkoersen en een sterke regulering. Overheden zelf konden in crisistijden, maar beter investeren (deficit-spending) om de tewerkstelling op peil te houden. In goede tijden moest de overheid besparen.

“De geest van Keynes moet dus weer uit de fles. Alleen op die manier kan de huidige crisis een halt worden toegeroepen. Maar wie zich de jaren 1970 nog herinnert, weet dat ook een overdosis Keynes gevaarlijk kan zijn.“ (7) De Geest terug in de fles krijgen zal een ander paar mouwen zijn, maar zo blijven we bezig. Dat dan weer wel.

(1)Peter vanden Houte‘Champagne voor Keynes’, in De Standaard, online te lezen op http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=T1232K80&kanaalid=669
(2)’ The undeniable shift to Keynes’, in Financial Times, online te lezen op http://www.ft.com/cms/s/0/8a3d8122-d5da-11dd-a9cc-000077b07658.html?nclick_check=1
(3) ‘Lessons from a crisis’, 4 oktober 2008 in The Economist, vol. 289, nr. 8600.
(4) Peter vanden Houte ‘Champagne voor Keynes’, in De Standaard, online te lezen op http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=T1232K80&kanaalid=669.
(5) William Buiter in Humo, nr. 3558, 10 november 2008.
(6) ‘World on the edge’, 4 oktober 2008 in The Economist, vol. 289, nr. 8600.
(7) Peter vanden Houte ‘Champagne voor Keynes’, in De Standaard, online te lezen op http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=T1232K80&kanaalid=669.