'de kredietcrisis bestaat niet'

Rob Wijnberg, opinieredacteur en columnist van de compacte versie van NRC Handelsblad nrc.next zit niet verlegen om een straffe uitspraak. ‘De kredietcrisis bestaat niet’, liet hij optekenen tijdens een aflevering van het Nederlandse actualiteitsprogramma De Wereld draait door.

Het woord crisis laat volgens Wijnberg uitschijnen dat er iets uitzonderlijks aan de hand is. Niets daarvan, zo vindt hij, wat nu gebeurt werd al veertig jaar geleden voorspeld. Je zou haast gaan denken dat een gebeurtenis die de mensheid zo lang in haar ban houdt, toch niet zo alledaags kan zijn.

Ook de talloze verwijzingen naar de jaren dertig laten uitschijnen dat er iets aan de hand is dat de economische banaliteit overstijgt. De krant de Wall Street Journal bericht dat de Verenigde Staten in de ergste recessie zijn sinds de zogenaamde Grote Depressie.

Ook de bedragen die de overheid investeert om de crisis van antwoord te dienen doen denken aan de jaren dertig en Roosevelts New Deal. (Al was het volgens analisten veeleer de tweede wereldoorlog die de ontspoorde geldtrein weer op de rails bracht. Meer dan veertig procent van het bruto nationaal product ging toen naar de oorlog.) Alleen al voor het hypothetisch failliet van Dexia garandeert de Belgische staat een waarborg die gelijkstaat aan de helft van ’s lands bruto nationaal product. Qua zekerheidsstelling voor een crisis die niet bestaat, kan dat tellen.

Volgens Wijnberg is de niet-crisis een logisch gevolg van het kapitalistisch systeem dat gebaseerd is op een obsessie voor groei. ‘Wat aan de ene kant groeit, gaat aan de andere kant ten koste van iets.’ Daar heeft hij een punt. De ongebreidelde groei van de markt voor leningen ging aan het eind van het succesverhaal hand in hand met de val van de huizenmarkt. We botsen tegen de grenzen van ons systeem, aldus Wijnberg. ‘Wat je op een gegeven moment dan krijgt is wat wij dan noemen de energiecrisis, de klimaatcrisis, de kredietcrisis, …’

Hier wordt het interessant. Want een opsomming van de verschillende crises is zeer gerechtvaardigd aangezien zij eigenlijk deel uitmaken van een grote crisis. Die is veroorzaakt door groei die de vorm van roofbouw heeft aangenomen. Speculatie op voedsel en energie hebben de problemen rechtstreeks mee veroorzaakt. Mens en milieu worden vertrappeld in de stormloop naar ‘vooruitgang’. Zonder radicale aanpassingen van ons hele systeem kunnen geen van de crises aangepakt worden. Een oplossing maakt daarom alleen kans als de wereldeconomie uit het dal kruipt door te investeren in duurzame oplossingen.

Want er komt meer crisis. Wordt er geen geld geïnvesteerd in alternatieve energie, dan zal de energiecrisis groter dan ooit tevoren terugkeren. We moeten dringend weg van een maatschappij die gebaseerd is op eindige olie. Experten zijn het erover eens dat we het moment naderen van piekolie, vanaf wanneer er minder olie kan geproduceerd worden dan er vraag naar is en de markt bijgevolg door het aanbod wordt gestuurd. Richard Heinberg van het Post Carbon Institute stelt dat piekolie ‘de grootste economische uitdaging vormt sinds het begin van de Industriële Revolutie’.

Daarnaast moeten we dringend weg van een maatschappij waarin groei gelijk staat aan vervuiling. Uit gegevens van het Intergovernmental Panel on Climate Change blijkt onder meer dat doorgaan zoals nu met uitstoot van CO2 zou leiden tot verdere opwarming van de aarde met 1,8ºC tot 4ºC gedurende deze eeuw alleen al.

Laat dat allemaal geen reden zijn om het eind van de wereld aan te kondigen, maar daarentegen om in te zien dat we de crisis moeten aangrijpen als een mogelijkheid, wat Alma De Walsche in een opiniestuk in het decembernummer van MO* ‘een historische kans’ noemde. Waar de wereld nood aan heeft is wat de United Nations Environmental Program omdoopte tot een Global Green New Deal, een economie die weer aangezwengeld wordt door een duurzaam herstel van het milieu.

Het is een oproep die van vele kanten ondersteund wordt. Met haar N€P-campagne vraagt de ngo Netwerk Vlaanderen op ludieke wijze het omvormen van de banken tot Nieuwe Echte Principiële banken, met als een van de pijlers investeringen in een ecologische ecologie (http://www.nepbankieren.be/blog). Ook journaliste en andersglobalistische activiste Naomi Klein roept op tot een overgang naar een groene toekomst. Als het gaat over wie er mag betalen, lonkt zij in eerste instantie naar de olie-en gasbedrijven want ‘het is logisch dat het grootste deel van de fondsen komt van de sector die het meeste verantwoordelijkheid draagt voor de klimaatcrisis’, zo schrijft ze op 20 september in een opiniestuk in The Guardian.

Het argument van bange regeringsleiders dat een drastische omslag van die aard te duur is, is wel heel zwak gezien de monsterbedragen die in geen tijd kunnen worden vrijgemaakt voor de verlieslatende banken en bedrijven. Dat de vervuiler betaalt en de ecologische economie werkgelegenheid genereert. En vooral: dat langetermijndenken de norm wordt, te beginnen met denken van nu tot aan de klimaattop in Kopenhagen eind 2009.